คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

เทคโนโลยีการจัดการโรคที่สำคัญทางเศรษฐกิจในการผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองคุณภาพสูง

คำหลัก : โรคเมล็ดสีม่วง โรคเมล็ดเน่าโฟมอปซิส เมล็ดพันธุ์ ถั่วเหลือง การจัดการโรค น้ำมันกานพลู เมทิลจัสโมเนต จุลินทรีย์ปฎิปักษ์ สารกำจัดเชื้อรา แสงยูวีซี

ผู้วิจัย : ศุภลักษ์ สตัยสมิทสถิต

ผู้ร่วมวิจัย : ณัฐพร ฉันทศักดา, ศิรพิร สอนท่าโก, พจนีย์ หน่อฝั้น, สุมนา จำปา, ศิรากานต์ ขยันการ, วราลักษณ์ บุญมาชัย, ชนันทวัฒน์ ศุภสุทธิรางกูล, นิภาภรณ์ พรรณรา, พรศิลป์กัณธ วีระวันชัย, วราลักษณ์ บุญมาชัย, อภาพร โพธิยอด และพรนิภา ถาโน

หน่วยงาน : ศูนย์วิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุ์พืชพิษณุโลก กองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร ศูนย์วิจัยและพัฒนาเมล็ดพันธุ์พืชเชียงใหม่ สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 1 ศูนย์วิจัยเกษตรหลวงเชียงใหม่ และกองวิจัยพัฒนาเมล็ดพันธุ์พืช

ปี: 2564

ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม

จำนวนผู้อ่าน: 68 ครั้ง

บทคัดย่อ (Abstract)

          การผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองมักประสบปัญหาด้านโรคพืช ซึ่งโรคที่สำคัญของการผลิตเมล็ดพันธุ์ ได้แก่ โรคเมล็ดสีม่วงซึ่งเกิดจากเชื้อรา Cercospora kikuchii และโรคเมล็ดเน่าโฟมอบซิสจากเชื้อ Phomopsis sp ทำให้ต้องมีการคัดเมล็ดทิ้งในกระบวนการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ส่งผลต่อความสูญเสียผลผลิตอย่างน้อย 20 เปอร์เซ็นต์ รวมทั้งสิ้นเปลืองแรงงานและเพิ่มต้นทุนในการผลิตเมล็ดพันธุ์ การศึกษานี้จึงศึกษาการจัดการโรคด้วยวิธีการหลัก 3 วิธีการ ได้แก่ วิธีการใช้สารกำจัดเชื้อรา วิธีทางกายภาพและวิธีทางชีวภาพ ซึ่งจากการศึกษาประสิทธิภาพของสารกำจัดเชื้อราพบว่า การพ่น Propiconazole + Difenoconazole 15%+15% EC อัตรา 10 ซีซีต่อน้ำ 20 ลิตร มีการเกิดโรคเมล็ดสีม่วงต่ำที่สุด คือ 4.75% นอกจากนี้สารป้องกันกำจัดเชื้อราที่มีประสิทธิภาพในการยับยั้งการเจริญของเชื้อ Phomopsis sp. ได้ดีที่สุด ได้แก่ Carbendazim, Thiophanatemethyl, Difenoconazole และ Mancozeb สามารถยับยั้งเชื้อได้สูงสุดถึง 100% ในระดับห้องปฎิบัติการการศึกษาวิธีการกำจัดเชื้อราที่ติดมากับเมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองทางกายภาพโดยการใช้แสงยูวีซีที่มีประสิทธิภาพสามารถยับยั้งเชื้อรา Aspergillus flavus และ Aspergillus niger ได้ดี เมื่อได้รับแสงยูวีซีเป็นเวลา 10 นาทีขึ้นไป ในขณะที่แสงยูวีซีไม่สามารถยับยั้งเชื้อสาเหตุโรคเมล็ดพันธุ์ Cercospora kikuchii, Phomopsis sp. และ Cladosporium sp. แต่อย่างไรก็ตามแสงยูวีซีไม่มีผลทำให้คุณภาพเมล็ดพันธุ์ลดลง การศึกษาการกำจัดเชื้อราโดยวิธีทางชีวภาพ ได้แก่ การใช้สารสกัดจากพืช พบว่าสารออกฤทธิ์ในสารสกัดพืชท่มีีศักยภาพในการยับยั้งเชื้อรา Cercospora kikuchii พบว่า สารสกัดหยาบกานพลู และข่า สามารถยับยั้งได้ 100 เปอร์เซ็นต์ เมื่อสกัดให้บริสุทธิ์ขึ้น นำไปทดสอบด้วยวิธี Contact bioautography พบว่าน้ำมันข่า และน้ำมันกานพลูมีฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อรา Cercospora kikuchii บนแผ่น TLC ที่ตำแหน่ง RF  0.17 - 0.42 ซึ่งตำแหน่งดังกล่าวเป็นสารกลุ่ม terpenoids กานพลูจึงเป็นพืชที่เหมาะสมที่สุดในการยับยั้งเชื้อรา Cercospora kikuchii โดยมี eugenol เป็นสารออกฤทธิ์ วิธีการสกัดน้ำมันกานพลูที่ดีที่สุด คือ การกลั่นด้วยน้ำ (hydro-distillation) และผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปจากน้ำมันกานพลู พบว่าสูตร B น้ำมันกานพลู 40% w/w EC ที่อัตรา 2 - 2.5 g/kg PDA สามารถยับยั้งการเจริญเจริญเติบโตของเชื้อรา Cercospora kikuchii บนอาหารเลี้ยงเชื้อ PDA ได้ถึง 93.72% การศึกษาการคงสภาพของผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปจากน้ำมันกานพลู พบว่าคงสภาพได้ดีที่สภาวะกรดอ่อน กลางและเบสอ่อน สำหรับการแยกสารออกฤทธิ์ (eugenol) ในน้ำมันกานพลูพบว่าการแยกด้วยตัวทำละลาย hexane และ 10% EtOAc/hexane ที่อัตราการไหล 35 mL/min ทำให้ได้ eugenol มีความบริสุทธิ์มากกว่า 99% เมื่อพัฒนาสารสกัดหยาบน้ำมันกานพลูเป็นสูตรผลิตภัณฑ์ชนิดน้ำมันเข้มข้นเป็นของเหลวที่ผสมเป็นเนื้อเดียวกัน (EC: Emulsifiable Concentrate) ที่ระดับความเข้มข้น 40%w/w เพื่อใช้ในการฉีดพ่น พบว่าอัตรา 50 มิลลิลิตรต่อน้ำ 10 ลิตร เป็นอัตราที่เหมาะสมที่สุดในการฉีดพ่นเพื่อยับยั้งการเกิดโรคเมล็ดสีม่วงในแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ถั่วเหลืองและไม่มีผลต่อเปอร์เซ็นต์ความงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ์ สำหรับการใช้จุลินทรีย์ปฎิปักษ์ในการควบคุมเชื้อรา พบว่าได้เชื้อที่แยกที่มีประสิทธิภาพในการยับยั้งทั้ง C. kikuchii และ Phomopsis sp. ได้แก่ PSL 49 เมื่อนำไปจำแนกสายพันธุ์โดยอาศัยลักษณะทางสัณฐานวิทยา ทดสอบคุณสมบัติทางชีวเคมีและการใช้คาร์โบไฮเดรตด้วยชุดทดสอบสำเร็จรูป API 50 CHB พบว่าเป็นเชื้อ Bacillus subtilis และนำไปประยุกต์ใช้ในแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์พบว่ากรรมวิธีพ่นเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ในระยะต้นกล้าV1 พบการติดเชื้อ C. kikuchii น้อยสุด ส่วนการใช้สารชีวภาพเพื่อกระตุ้นการต้านทานโรค โดยศึกษาประสิทธิภาพของสารไบโอแอคทีฟอิลิซิเตอร์ต่อการแสดงออกของ PR ยีนที่สามารถกระตุ้นความต้านทานโรคในถั่วเหลือง ได้แก่ สารเมทิลจัสโมเนตและเอทิลอะซิเตทโดยฉีดพ่นถั่วเหลืองในระยะเริ่มออกดอกในเรือนทดลอง พบว่าเมทิลจัสโมเนตที่ความเข้มข้น 90 มก./ลิตร สามารถเพิ่มระดับการแสดงออกของยีน PR4 สูงสุดโดยมีการแสดงออกของยีนเพิ่มขึ้น 3.14 เท่า ในขณะที่เอทิลอะซิเตท ความเข้มข้น 6,000 มก./ลิตร สามารถเพิ่มระดับการแสดงออกของยีน PR10 สูงสุดโดยมากกว่าชุดควบคุมถึง 7.38 เท่า แต่ไม่มีการแสดงออกของยีน PR4 การพ่นสารด้วยเมทิลจัสโมเนต ความเข้มข้น 90 มก./ลิตร สามารถลดปรมิาณเชื้อ Cercospora kikuchii สาเหตุโรคเมล็ดสีม่วงในถั่วเหลืองได้สูงถึง 80 เปอร์เซ็นต์ ดังนั้นการพ่นสารด้วยเมทิลจัสโมเนตที่ระดับความเข้มข้น 90 มก./ลิตร จึงมีความเหมาะสมที่จะนำไปประยุกต์ใช้ในแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ต่อไป

URL Reference :

(ดาวน์โหลด: 21 ครั้ง)

ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 25-12-2567

แจ้งไฟล์หาย