คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

การประเมินการสูญเสียของพืชไร่ในขั้นตอนหลังการเก็บเกี่ยวตลอดห่วงโซ่อุปทาน

คำหลัก : การสูญเสียอาหาร ถั่วเหลือง ข้าวโพด ข้าวเปลือก ข้าวสาร จุดวิกฤต ห่วงโซ่อุปทาน สมการประเมินความ สูญเสียข้าว การวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณ แมลงศัตรูผลิตผลเกษตร

ผู้วิจัย : จารุรัตน์ พุ่มประเสริฐ

ผู้ร่วมวิจัย : เนตรา สมบูรณ์แก้ว, ณัฐกานต์ สาตราภัย, กัลยลักษณ์ เสนาะสำเนียง, สิทธิพงษ์ ศรีสว่างวงษ์, วิมลรัตน์ ดำขำ, ศิวกร เกียรติมณีรัตน์, นฤเทพ เวชภิบาล, อรวรรณ จิตต์ธรรม, กรรณิการ์ เพ็งคุ้ม และใจทิพย์ อุไรชื่น

หน่วยงาน :

ปี: 2564

ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม

จำนวนผู้อ่าน: 59 ครั้ง

บทคัดย่อ (Abstract)

          องค์การสหประชาชาติได้กำหนดเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) 17 เป้าหมาย โดยเป้าหมายที่ 12.3.1 กำหนดให้ลดการสูญเสียอาหารตลอดห่วงโซ่อุปทานตั้งแต่การผลิตจนถึงการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว (จนถึงก่อนขั้นตอนการแปรรูป) แต่ประเทศไทยยังไม่มีข้อมูลปริมาณการสูญเสียอาหารที่ชัดเจน ภาครัฐร่วมกับหน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้องจึงศึกษาการสูญเสียอาหารในพืชและสินค้าเกษตรที่สำคัญ เพื่อให้ได้ทราบปริมาณและสาเหตุการสูญเสียที่เป็นปัจจุบัน และหาวิธีการลดการสูญเสียที่เหมาะสม การประเมินการสูญเสียของถั่วเหลือง และข้าวโพด ครอบคลุมกระบวนการตั้งแต่ การจัดการก่อนการเก็บเกี่ยว การเก็บเกี่ยว การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว การขนส่งและการรวบรวมเก็บรักษา วิธีการศึกษาประกอบด้วยการรวบรวมข้อมูลผ่านการประชุมเฉพาะกลุ่ม การสัมภาษณ์เชิงลึก และการลงพื้นที่จริง จากผลการศึกษาพบว่าเกษตรกรเป็นกลุ่มหลักในห่วงโซ่อุปทานถั่วเหลือง โดยมีผู้รับจ้างเก็บเกี่ยวและนวด ผู้รวบรวม และผู้ประกอบการซื้อ-ขายถั่วเหลืองร่วมดำเนินกิจกรรมต่างๆ ในแต่ละขั้นตอนในห่วงโซ่อุปทาน สำหรับการสูญเสียถั่วเหลืองตลอดห่วงโซ่อุปทานมีค่าเฉลี่ยร้อยละ 34.13 จำแนกเป็นขั้นตอนการเก็บเกี่ยวร้อยละ 9.7 (เก็บเกี่ยวด้วยมือ ร้อยละ 1.91 และรถเกี่ยวร้อยละ 17.67) ขั้นตอนกะเทาะเปลือก (นวด) ร้อยละ 6.38 ขั้นตอนหลังการตากและเก็บรักษาที่บ้านเกษตรกร ร้อยละ 7.79 การเก็บรักษาที่จุดรวบรวม ร้อยละ 5.63 และก่อนการแปรรูป ร้อยละ 4.63 ผลจากข้อมูลอาจสรุปได้ว่าการเก็บเกี่ยวถั่วเหลืองด้วยรถเกี่ยวเป็นจุดวิกฤตสำคัญที่ก่อให้เกิดการสูญเสียมากที่สุด ตามด้วยการเก็บรักษาที่ไม่เหมาะสม และการกะเทาะเปลือก การพัฒนาวิธีการและเครื่องมือที่เหมาะสมต่อการเก็บเกี่ยว กะเทาะเปลือก และเก็บรักษาถั่วเหลืองจึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อลดการสูญเสียถั่วเหลืองในประเทศไทย และผลการศึกษาในข้าวโพด พบว่า ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในกิจกรรมหลักตลอดห่วงโซ่อุปทาน ประกอบด้วย เกษตรกร แรงงาน ผู้รับจ้างขับรถ และผู้รวบรวมผลผลิต ปัจจัยผลักดันที่มีผลต่อความสูญเสียอาหารสามารถจำแนกได้ 4 กลุ่ม คือ การผลิต กระบวนการเก็บเกี่ยว การขนส่ง และการเก็บรักษา จากผลการวิเคราะห์พบว่าจุดวิกฤตที่ส่งผลต่อการสูญเสียอาหารในข้าวโพด 2 จุดสูงสุด คือ การเก็บเกี่ยว และการเก็บรักษา จากปัจจัยการสูญเสียดังกล่าวที่ส่งผลต่อการสูญเสียในห่วงโซ่อุปทานข้าวโพด จึงมีความจำเป็นที่จะต้องได้รับความร่วมมือจากผู้มีส่วนได้ส่วนเสียระหว่างเกษตรกร แรงงาน พ่อค้าคนกลางภาคเอกชน และสถาบันของราชการเพื่อนำไปสู่กุญแจขับเคลื่อนสำคัญในการลดการสูญเสียอาหารข้าวโพดในระยะยาวต่อไป และการศึกษาการใช้สมการประเมินความสูญเสียของข้าวจากการเข้าทำลายของแมลงศัตรูผลิตผลเกษตร วัตถุประสงค์เพื่อหาสมการการถดถอยที่มีความแม่นยำในการประเมินความสูญเสียในข้าวเปลือกและข้าวสาร ในปีแรกทำการเก็บตัวอย่างจากตัวอย่างข้าวเปลือกและข้าวสาร 10 แหล่ง โดยเก็บข้อมูลระยะเวลาการเก็บรักษา ระดับอุณหภูมิและความชื้นภายในโรงเก็บ ความชื้นเมล็ดของตัวอย่างและปริมาณแมลงทั้งหมดที่พบในตัวอย่าง นำข้อมูลที่ได้มาหาความสัมพันธ์กับปริมาณความสูญเสียเมล็ดและน้ำหนักของทั้งข้าวเปลือกและข้าวสาร เพื่อสร้างสมการการถดถอยพหุคูณด้วยวิธีการ stepwise regression ในปีที่ 2 เก็บข้อมูลเช่นเดียวกับปีแรกในโรงเก็บจำนวน 10 โรง นำข้อมูลที่ได้มาหาค่าความคลาดเคลื่อนจากการประเมินของสมการ จนได้สมการประเมินปริมาณเมล็ดเสียของข้าวเปลือกและข้าวสารจากแมลงศัตรูสำคัญ โดยทั้ง 2 สมการมีค่าสัมประสิทธิ์การตัดสินใจ (R2) เท่ากับ 75 และ 91% ตามลำดับ

URL Reference :

(ดาวน์โหลด: 26 ครั้ง)

ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 26-12-2567

แจ้งไฟล์หาย