คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

การใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพรและพืชหอมระเหยอย่างยั่งยืนและเพิ่มมูลค่า

คำหลัก : ข่า น้ำมันหอมระเหย

ผู้วิจัย : ศรีสุดา โท้ทอง

ผู้ร่วมวิจัย : ลัดดาวัลย์ อินทร์สังข์, เกษมศักดิ์ ผลากร, สุนิตรา คามีศักดิ์ และอนัญญา เอกพันธ์

หน่วยงาน :

ปี: 2563

ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม

จำนวนผู้อ่าน: 40 ครั้ง

บทคัดย่อ (Abstract)

          ข่า Alpinia galanga (Zingiberaceae) เป็นพืชยืนต้น จัดเป็นสมุนไพรที่ให้กลิ่นหอมประเภทเหง้า ข่าถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายสำหรับใช้เป็นอาหารไทยและยาแผนโบราณ เห็นได้ชัดว่าน้ำมันหอมระเหยที่ได้จากเหง้าข่าเป็นสิ่งบ่งบอกถึงศักยภาพของพืชชนิดนี้ ซึ่งมีการปลูกอย่างแพร่หลายในประเทศไทย ได้แก่ จังหวัดพิษณุโลก จันทบุรี พิจิตร ศรีสะเกษ และระนอง และได้มีการดำเนินงานเพื่อศึกษาตัวอย่างจากแหล่งปลูก 5 จังหวัด เพื่อ (ก) ประเมินแหล่งที่ปลูกพืชที่ให้ได้ผลผลิตน้ำมันหอมระเหยสูง (ข) ศึกษาสภาพแวดล้อมในการเก็บรักษาเหง้าข่าได้เป็นระยะที่เวลาที่ยาวนาน ผลการศึกษาสรุปได้ว่า (ก) น้ำมันหอมระเหยจากเหง้าของข่าจากจังหวัดพิษณุโลก พิจิตร ระนอง โดยวิธีต้มกลั่น นั้นมีลักษณะเป็นของเหลวข้นหนืดสีเหลืองอุ่น ให้ผลผลิตร้อยละ 0.38 0.26 และ 0.3% (V/W) ตามลำดับ ผลผลิตน้ำมันระเหยจากเหง้าข่าที่ปลูกในแหล่งเดียวกันพบว่า มีความแตกต่างกันระหว่างเหง้าอ่อนและเหง้าแก่ (ข) ผลผลิตน้ำมันจากเหง้าสด (0.912% (W/W)) สูงกว่าเหง้าแห้ง และมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.01)ผลของการเก็บรักษาเหง้าแห้งที่อุณหภูมิ 10°C เป็นเวลานาน 1, 3 และ 6 เดือน พบว่าให้ผลผลิตน้ำมันหอมระเหยเท่ากับ 0.687, 0.592 และ 0.594 % (W/W) ตามลำดับ แต่ไม่มีความแตกต่างที่มีนัยสำคัญ (p>0.01)
          พืชสมุนไพรมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเนื่องจากเป็นแหล่งของสารต้านอนุมูลอิสระตามธรรมชาติในอุตสาหกรรมอาหารและการดูแลสุขภาพ ส่วนต่างๆ ของพืช เช่น ใบ ผล และดอก มีการบริโภคกันอย่างแพร่หลายในหลายประเทศ สมุนไพรอาจใช้เป็นยาสด แต่โดยทั่วไปแล้วจะนิยมทำแห้งก่อนที่จะบริโภค อาจแปรรูปเป็นชาหรือสารสกัด การทำแห้งเป็นวิธีการรักษาวัตถุดิบสมุนไพร อุณหภูมิที่เหมาะสมต่อการทำให้แห้ง คือ ระหว่าง 30 ถึง 50 องศาเซลเซียส เพื่อรักษาคุณภาพของสารออกฤทธิ์ผลิตโดยเทคโนโลยีพื้นฐานเป็นกระบวนการอบแห้งในแง่ของผลิตภัณฑ์เชิงพาณิชย์
          (1) การวิจัยการทำแห้งสมุนไพรมีวัตถุประสงค์เพื่อหาอุณหภูมิการอบแห้งที่เหมาะสมสำหรับพืชสมุนไพรหลากหลายชนิด ในแง่ของคุณภาพ (ความชื้น 7% ปริมาตร/น้ำหนัก) ผลการศึกษาพบว่าความแตกต่างของอุณหภูมิในการทำแห้งส่งผลต่อความชอบของผู้บริโภคทางประสาทสัมผัส เช่น สีและรสชาติอย่างมีนัยสำคัญ ใบของ Limacia triandra, Clerodendrum indicum และดอกของ Telosma cordata จากการคั่วที่อุณหภูมิ 200 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 10 นาที แล้วนำไปอบให้แห้งที่อุณหภูมิ 60 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 8 ชั่วโมง ผลของ Phyllanthus emblica และรากของ Asparagus racemosus โดยการอบแห้งที่อุณหภูมิที่ 60 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 6 ชั่วโมง
          (2) วัตถุประสงค์เพื่อกำหนดอัตราส่วนการผสมของสมุนไพรให้เป็นที่ยอมรับของผู้บริโภค ผลการศึกษาพบว่า ผลแห้งของ Phyllanthus emblica ผสมวัตถุดิบผลแห้ง 5% ของ Terminalia chebula ; Clerodendrum indicum ใบเตย 1% amaryllifolius; รากของ Asparagus racemosus ที่มีน้ำผึ้ง 15% เป็นที่ยอมรับของผู้บริโภคมากที่สุด สำหรับคุณลักษณะทางประสาทสัมผัส ทั้งสี กลิ่น รส และความชอบโดยรวม
          (3) วัตถุประสงค์เพื่อกำหนดสภาวะการเก็บรักษาที่เหมาะสมของใบ Limacia triandra, Clerodendrum indicum, ดอก Telosma cordata , ผล Phyllanthus emblica และราก Asparagus racemosus จากผลการวิจัยสรุปได้ว่าการเก็บรักษาในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส ช่วยรักษาความคงตัวของคุณภาพวัตถุดิบได้ดีที่สุด ดังนั้น จากการทดลองสามารถนำข้อมูลไปใช้เป็นแนวทางในการผลิตวัตถุดิบสมุนไพรเพื่อพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์ได้

URL Reference :

(ดาวน์โหลด: 12 ครั้ง)

ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 10-02-2568

แจ้งไฟล์หาย