คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

เทคโนโลยีการผลิตถั่วเขียวในสภาพนา

คำหลัก : ถั่วเขียว สภาพนา ความชื้นดิน ช่วงวันปลูก การปลูกแบบไม่ให้น้ำ แมลงศัตรู การจัดการปุ๋ย ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม ค่าวิเคราะห์ดิน ผลตอบแทนทางเศรษฐศาสตร์ พืชตามสมดุลไนโตรเจน

ผู้วิจัย : จิราลักษณ์ ภูมิไธสง

ผู้ร่วมวิจัย : ศิริลักษณ์ จิตรอักษร, สุทธิดา บูชารัมย์, จิตรา เกาะแก้ว, เพชรลดา นวลตาล, วิลัยรัตน์ แป้นแก้ว, กัญญรัตน์ จำปาทอง, เชาวนาถ พฤทธิเทพ, ชูชาติ บุญศักดิ์, ปวีณา ไชยวรรณ์, อนุสรณ์ เทียนศิริฤกษ์, กิตจเมธ แจ้งศิริกุล, อมรรัตน์ ใจยะเสน และอารดา มาสริ

หน่วยงาน : สถาบันวิจัยพืชไร่และพืชทดแทนพลังงาน กองวิจัยพัฒนาเมล็ดพันธุ์พืช กองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร ศูนย์วิจัยพืชไร่ชัยนาท ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรบุรีรัมย์ และศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรเพชรบูรณ์

ปี: 2564

ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม

จำนวนผู้อ่าน: 75 ครั้ง

บทคัดย่อ (Abstract)

          โครงการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตถั่วเขียวในสภาพนา มีวัตถุประสงค์ของโครงการ 1) เพื่อวิจัยการปรับเปลี่ยนช่วงเวลาปลูกที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตและให้ผลผลิตของถั่วเขียวที่ปลูกหลังเก็บเกี่ยวข้าวโดยอาศัยความชื้นในดินและการให้น้ำชลประทาน และ 2) เพื่อวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการจัดการปุ๋ยที่เหมาะสมและคุ้มค่าต่อการลงทุนในการผลิตถั่วเขียวหลังการเก็บเกี่ยวข้าวและข้าวที่ปลูกตามถั่วเขียวในฤดูถัดมา โดยดำเนินการศึกษาผลของระดับความชื้นในดินต่อการเจริญเติบโต ผลผลิต และคุณภาพของถั่วเขียวที่ปลูกหลังนาชนิดเนื้อดินเหนียวปนทรายแปูง และดินร่วนปนทราย ณ แปลงทดลองศูนย์วิจัยพืชไร่ชัยนาท ในฤดูแล้งปี 2562 (มกราคมถึงมีนาคม) วางแผนการทดลองแบบ RCB จำนวน 4 ซ้ำ 6 กรรมวิธี ประกอบด้วย ปลูกถั่วเขียวหลังจากปล่อยน้ำท่วมแปลง ระบายน้ำ และปล่อยแปลงทิ้งไว้ เป็นเวลา 8 10 12 14 16 และ 18 วัน พบว่า การปลูกถั่วเขียวหลังการระบายน้ำ 12 วัน (ปริมาณความชื้น 27.11 เปอร์เซ็นต์โดยน้ำหนัก) ให้ค่าเฉลี่ยจำนวนต้นงอก 7 วันหลังปลูกเฉลี่ย 70.6 เปอร์เซ็นต์ น้ำหนักเมล็ดในพื้นที่เก็บเกี่ยว 305 กรัม ขณะที่ผลการทดลองในเนื้อดินร่วนปนทรายพบว่า การปลูกถั่วเขียวหลังการระบายน้ำ 8 วัน (ปริมาณความชื้น 14.30 เปอร์เซ็นต์โดยน้ำหนัก) ให้ค่าเฉลี่ยจำนวนต้นงอก 7 วันหลังปลูกสูงเฉลี่ย 74.5 เปอร์เซ็นต์ และไม่สามารถบันทึกผลผลิตได้ เนื่องจากจำนวนต้นเก็บเกี่ยวไม่เพียงพอ การทดลองฤดูแล้งปี 2563 (ธันวาคม 2562 ถึง มีนาคม 2563) วางแผนการทดลองแบบ RCB กำหนดระดับความชื้นโดยให้น้ำที่ระดับต่างๆ ของ Field Capacity (FC) ประกอบด้วย 100 90 80 70 60 50 เปอร์เซ็นต์ของ FC โดยให้น้ำ ณ วันปลูก และที่ระยะออกดอก (R1) พบว่ากรรมวิธีที่ได้รับน้ำที่ระดับความชื้น 80 - 100 เปอร์เซ็นต์FC มีเปอร์เซ็นต์ต้นงอกในพื้นที่เก็บเกี่ยวไม่แตกต่างกัน การทดลองประสบกับภัยแล้งทำให้ไม่สามารถเก็บข้อมูลการเจริญเติบโตและผลผลิตของถั่วเขียวได้สอดคล้องกับการทดลองในดินร่วนปนทราย การให้น้ำที่ระดับความชื้น 80 - 100 เปอร์เซ็นต์ FC มีเปอร์เซ็นต์ต้นงอกไม่แตกต่างกัน โดยการให้น้ำที่ระดับ 80 - 90 เปอร์เซ็นต์FC มีเปอร์เซ็นต์ต้นงอกสูงสุด 98 ซึ่งมากกว่าการให้น้ำที่ระดับ 50 - 60 เปอร์เซ็นต์ FC และการการให้น้ำที่ระดับ 70 - 100 เปอร์เซ็นต์ FC ให้ผลผลิตเมล็ด 156.5 - 184.5 กรัม สูงกว่าการให้น้ำ 50 - 60 เปอร์เซ็นต์การทดลองในฤดูแล้งปี 2564 (ธันวาคม 2563 ถึงมีนาคม 2564) วางแผนการทดลองแบบ 3x3 factorial in RCB จำนวน 3 ซ้ำ ปัจจัยที่ 1 ประกอบด้วยการให้น้ำที่ระดับ Field capacity (FC) 3 ระดับ ได้แก่ 100 80 และ 60 เปอร์เซ็นต์ FC ปัจจัยที่ 2 ประกอบด้วยระยะเวลาของการให้น้ำ 3 ระยะ ได้แก่ ระยะ V4 ครั้งเดียว ระยะ R1 ครั้งเดียว และระยะ V4 ร่วมกับระยะ R1 พบว่า การให้น้ำเสริมที่ระยะ R1 ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโต ให้ผลผลิตและคุณภาพของถั่วเขียว โดยให้น้ำที่ระดับความชื้น 100 เปอร์เซ็นต์ FC มีต้นงอกสูงเฉลี่ย 87.11 เปอร์เซ็นต์ แต่น้ำหนักเมล็ดสูงสุดเมื่อให้น้ำที่ระดับ 100 เปอร์เซ็นต์ FC ที่ระยะ V4+R1 มีค่าเฉลี่ย 847 กรัม ขณะที่ผลการทดลองในดินร่วนปนทราย พบว่า การให้น้ำที่ระดับความชื้น 80 เปอร์เซ็นต์ FC ที่ระยะ V4+R1 มีต้นงอกสูงเฉลี่ย73.89 เปอร์เซ็นต์ การให้น้ำที่ระดับความชื้น 100 เปอร์เซ็นต์ FC ที่ระยะ V4 มีค่าเฉลี่ยน้ำหนักเมล็ดสูงสุด 728
          ผลการศึกษาการผลของวันปลูกต่อการระบาดของโรคแมลง การเจริญเติบโต ผลผลิต และคุณภาพของถั่วเขียวที่ปลูกตามหลังข้าวในเขตชลประทาน ณ ศูนย์วิจัยพืชไร่ชัยนาท โดยวางแผนการทดลองแบบ RCB จำนวน 4 ซ้ำ ประกอบด้วย 9 วันปลูก ได้แก่ วันปลูกวันที่ 1 และ 15 ธันวาคม วันที่ 1 และ 15 มกราคม วันที่ 1 และ 15 กุมภาพันธ์ วันที่ 1 และ 15 มีนาคม และวันที่ 1 เมษายน ปี 2562 - 2564 โดยปี 2562 และ 2563 พบว่า วันปลูกที่ 1 และ 15 ธันวาคม ให้ผลผลิตสูง และฤดูแล้งปี 2564 วันปลูกที่ 1 และ 15 ธันวาคม 2563 และ 1 มกราคม 2564 ให้ผลผลิตสูง ซึ่งการปลูกในช่วงดังกล่าวทั้ง 3 ปี พบการเข้าทำลายของโรคราแป้งในถั่วเขียว เป็นเป็นการเข้าทำลายในช่วงถั่วเขียวอายุ 50 วัน ไม่มีผลกระทบต่อผลผลิตมากนัก และพบการเข้าทำลายของแมลงศัตรูพืชปริมาณน้อย
          ผลการทดลองการจัดการปุ๋ยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและผลผลิตของถั่วเขียวที่ปลูกตามข้าวในชุดดินเดิมบาง และชุดดินบุรีรัมย์ โดยวางแผนการทดลองแบบ RCB จำนวน 4 ซ้ำ 8 กรรมวิธี คือ 1) ไม่ใส่ปุ๋ยและไม่ใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม 2) ใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม 3) ใส่ปุ๋ยเคมี N-P-K ตามค่าวิเคราะห์ดิน 4) ใส่ปุ๋ยเคมี 12-24-12 5) ใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมี P-K ตามค่าวิเคราะห์ดิน 6) ใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมีทางดิน ½N+P+K ตามค่าวิเคราะห์ดิน 7) ใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับการพ่นปุ๋ยทางใบ 25-5-5 และ 15-30-15 และ 8) พ่นปุ๋ยเคมีทางใบ 25-5-5 และ 15-30-15 ผลการทดลองในชุดดินเดิมบางพบว่า ในปี 2562 และ 2563 การจัดการปุ๋ยทุกกรรมวิธีให้ผลผลิตต่อไร่ไม่แตกต่างกัน ผลผลิตเฉลี่ยระหว่าง 163 - 240 และ 194 - 268 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ ขณะที่ปี 2564 พบว่า การจัดการปุ๋ยโดยการใส่ปุ๋ยเคมี N-P-K ตามค่าวิเคราะห์ดิน ให้ผลผลิตสูง 157 กิโลกรัมต่อไร่ ไม่แตกต่างกับการใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมี P-K ตามค่าวิเคราะห์ดิน การใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม การใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมีทางดิน ½N+P+K ตามค่าวิเคราะห์ดิน และการใส่ปุ๋ยเคมี 12-24-12 อัตรา 25 กิโลกรัมต่อไร่ ที่ให้ผลผลิตสูงไม่แตกต่างกัน เมื่อวิเคราะห์อัตราส่วนผลประโยชน์ต่อต้นทุน (BCR) พบว่า การจัดการปุ๋ยโดยการใช้ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม การใส่ปุ๋ยเคมีตามค่าวิเคราะห์ดิน การใส่ปุ๋ยเคมี 12-24-12 อัตรา 25 กิโลกรัมต่อไร่ การใช้ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมี P-K ตามค่าวิเคราะห์ดิน และการใช้ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมีทางดิน ½N+P+K ตามค่าวิเคราะห์ดิน ให้ค่า BCR ระหว่าง 1.02-1.18 ด้านผลการทดลองในชุดดินบุรีรัมย์พบว่า การใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมคลุกเมล็ดก่อนปลูก การใส่ปุ๋ยเคมี 12-24-12 อัตรา 25 กิโลกรัมต่อไร่ หรือใช้ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมร่วมกับปุ๋ยเคมีทางดิน ½N+P+K ตามค่าวิเคราะห์ดิน ท าให้ผลผลิตถั่วเขียวเพิ่มขึ้น แต่การใส่ปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมคลุกเมล็ดก่อนปลูก ให้ค่า BCR เฉลี่ยสูงที่สุด คือ 1.8
          ศึกษาผลของการจัดการปุ๋ยเคมีร่วมกับปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมในระบบการปลูกถั่วเขียวหลังนาต่ออัตราการใช้ปุ๋ยไนโตรเจนในนาข้าวของดินร่วนปนเหนียวถึงดินเหนียวที่ศูนย์วิจัยพืชไร่ชัยนาท เพื่อเป็นแนวทางในการจัดการปุ๋ยในระบบการปลูกถั่วเขียวหลังนา วางแผนการทดลองแบบ Split plot มี 4 ซ้ำ ปัจจัยหลัก คือ การจัดการปุ๋ยเคมีร่วมกับปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียมในระบบการปลูกถั่วหลังนา 3 กรรมวิธี ได้แก่ ไม่ใส่ปุ๋ย ใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 3-3-3 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่และใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 0-3-3 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่ ร่วมกับปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม ปัจจัยรอง คือ การใช้ปุ๋ยไนโตรเจนในนาข้าว 4 อัตรา ได้แก่ 0 6.5 13 และ26 กิโลกรัม N ต่อไร่ผลการทดลองพบว่าการปลูกถั่วเขียวทั้ง 3 ปีทุกกรรมวิธีให้ผลผลิตไม่แตกต่างกันทางสถิติ ด้านอัตราส่วนระหว่างรายได้ที่เพิ่มขึ้นจากการใช้ปุ๋ยต่อรายจ่ายจากการใช้ปุ๋ย (VCR) พบว่าการปลูกถั่วเขียวทุกกรรมวิธีให้ผลตอบแทนที่ไม่คุ้มค่าแก่การลงทุน แต่การปลูกข้าวหลังจากการปลูกถั่วเขียวในปีที่ 1 พบว่าแปลงที่ปลูกถั่วเขียวโดยไม่ใส่ปุ๋ยใดๆ ให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่าแก่การลงทุนเมื่อปลูกข้าวโดยการใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 6.5 และ 13 กิโลกรัม N ต่อไร่ซึ่งมีค่า VCR เท่ากับ 5.25 และ 3.25 ตามลำดับ ปีที่ 2 พบว่าการปลูกข้าวที่ให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่าต่อการลงทุน คือ การปลูกข้าวโดยการใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 6.5 และ 13 กิโลกรัม N ต่อไร่ในแปลงที่เคยปลูกถั่วเขียวที่ใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 3-3-3 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่ มีค่า VCR เท่ากับ 6.9 และ 6.11 ตามลำดับ ในขณะที่การปลูกข้าวโดยการใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 26 กิโลกรัม N ต่อไร่ ในแปลงปลูกถั่วที่มีการใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 0-3-3 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่ร่วมกับปุ๋ยชีวภาพไรโซเบียม ให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่าแก่การลงทุนเช่นเดียวกันซึ่งมีค่า VCR เท่ากับ 2.18 ในปีที่ 3 พบว่าการปลูกข้าวในแปลงที่เคยปลูกถั่วทั้ง 3 กรรมวิธีให้ผลตอบแทนที่คุ้มค่าแก่การลงทุนโดยเฉพาะการปลูกข้าวที่ใส่ปุ๋ยไนโตรเจนอัตรา 6.5 และ 13 กิโลกรัมต่อไร่

URL Reference :

(ดาวน์โหลด: 31 ครั้ง)

ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 11-12-2567

แจ้งไฟล์หาย