คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

การผลิตพืชสมุนไพรเมืองหนาวที่มีศักยภาพ

คำหลัก : หญ้าหวาน โกฐเชียง สัตฤาษี ลาเวนเดอร์ การปลูกพืชอินทรีย์

ผู้วิจัย : สุพัฒธณกิจ โพธิ์สว่าง

ผู้ร่วมวิจัย : อนุภพ เผือกผ่อง, ศรีสุดา โท้ทอง, ลัดดาวัลย์ อินทร์สังข์, อนันต์ ปัญญาเพิ่ม, เกษม ทองขาว, จันทร์เพ็ญ แสนพรหม, ศิริภรณ์ จรินทร, ฉัตต์นภา ข่มอาวุธ, อรทัย วงค์เมธา, นาราญ์ โชติอิ่มอุดมและชวฤทธิ์ กิติรัตน์

หน่วยงาน : ศูนย์วิจัยเกษตรหลวงเชียงใหม่ สถาบันวิจัยพืชสวน และศูนย์วิจัยพืชสวนเชียงราย

ปี: 2563

ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม

จำนวนผู้อ่าน: 50 ครั้ง

บทคัดย่อ (Abstract)

          ศึกษาลักษณะทางพฤกษศาสตร์และลักษณะทางการเกษตรของหญ้าหวาน สัตฤาษี และโกฐเชียง ทดสอบพันธุ์ลาเวนเดอร์ที่เหมาะสมในการเพาะปลูกในประเทศไทย ทดสอบปลูกหญ้าหวานร่วมกับกาแฟและพลับ ทดสอบปลูกหญ้าหวานและโกฐเชียงในแบบเคมีและแบบอินทรีย์ รวมทั้งหาอุณหภูมิที่เหมาะสมในการอบแห้งสัตฤาษี หญ้าหวานและโกฐเชียง พบว่าหญ้าหวานเป็นพืชล้มลุกอายุหลายปี เป็นพืชใบเลี้ยงคู่ ลำต้นตั้งตรง เปลือกลำต้นบาง สีเขียวอ่อน แกนเนื้อไม้เป็นไม้เนื้ออ่อน ใบเป็นรูปหอกกลับ ปลายใบแหลม ขอบใบหยักคล้ายฟันเลื่อย ออกดอกเป็นช่อที่ปลายยอด เรียงแบบตรงข้าม มีก้านดอกสั้น กลีบดอกมีจำนวน 5 กลีบ รูปหอกหรือรูปไข่ แผ่นกลีบดอกมีสีขาว ผลเป็นชนิดผลแห้งเมล็ดอ่อน มีสารให้ความหวานที่สำคัญ คือ stevioside ผู้บริโภคใช้ส่วนใบในการนำมาใช้ประโยชน์ หญ้าหวานสายต้น CM-PT มีปริมาณสารสตีวิโอไซด์มากที่สุด และมีลักษณะที่เหมาะสมในการส่งเสริมปลูกเชิงการค้ามากที่สุด สำหรับโกฐเชียง เป็นพืชล้มลุกอายุหลายปี ลำต้นตั้งตรง ใบเป็นใบเดี่ยว หยักลึกแบบขนนก 2 - 3 ชั้น รูปไข่ ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย โคนใบแผ่เป็นครีบแคบๆ สีเขียวอมม่วง ดอกออกเป็นช่อบริเวณยอดของลำต้นหรือตามง่ามใบ ช่อดอกเป็นแบบซี่ร่มเชิงประกอบ มีช่อดอกย่อยขนาดไม่เท่ากันประมาณ 10 - 30 ช่อ ดอกสีขาวหรือสีแดงอมม่วง ในแต่ละก้านจะมีดอกย่อย 13 - 15 ดอก ส่วนกลีบดอกมี 5 กลีบ ผลเป็นแบบผลแห้งแยก มีขนาดกว้าง 3 - 4 มิลลิเมตร และยาว 4 - 6 มิลลิเมตร สารสำคัญที่พบในโกฐเชียง คือ สารกลุ่มเทอร์ปีนอยด์ซึ่งเป็นสารหลักที่อยู่ในพืชตระกูลโสม ส่วนสัตฤาษีเป็นพืชล้มลุก ลำต้นสีเขียวตั้งตรง ใบเป็นใบเดี่ยวสีเขียวเข้ม ออกเวียนรอบข้อ 5 - 9 ใบ รูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 3 - 5 เซนติเมตร ยาว 8 - 15 เซนติเมตร โคนใบมนหรือสอบ ปลายใบเรียวแหลม ขอบใบเป็นคลื่น ก้านใบสีน้ำตาล ดอกเป็นดอกเดี่ยว สีเขียวอ่อน ออกที่ปลายยอด ก้านดอกยาว 5 - 30 เซนติเมตร มียอดเกสรเพศเมียสีเหลืองหรือสีส้ม มีใบประดับ 4 - 6 ใบรองรับ ยาว 5 - 10 เซนติเมตรกลีบดอกเป็นเส้นเล็กสีเขียว ยาว 6 - 12 เซนติเมตร มีเกสรตัวผู้ 10 - 22 อัน เป็นเส้นยาว ผลมีลักษณะเป็นก้อนกลม ผิวเรียบ ขนาด 4 - 5 เซนติเมตร ผลเป็นผลแบบแคปซูล ทรงกลม ผิวเรียบ เมล็ดมีเยื่อหุ้มสีแดงอมส้ม สารสำคัญที่พบ คือ สารซาโปนิน ส่วนลาเวนเดอร์ซึ่งเป็นพืชดอกในวงศ์มินต์ Lamiaceae เป็นไม้พุ่มมีกลิ่นแรง ไม่ผลัดใบ ใบยาว 2 – 6 เซนติเมตร กว้าง 4 – 6 เซนติเมตร ดอกสีชมพู-ม่วง พบว่าพันธุ์ Spanish Eyes เป็นพันธุ์ที่เหมาะสมสามารถเจริญเติบโตและให้ผลผลิตได้ดีในหลายระดับความสูง มีการออกดอกเร็วกว่าพันธุ์อื่นๆ และสามารถเก็บเกี่ยวได้ผลผลิตมากที่สุด ในการทดสอบปลูกสมุนไพรเมืองหนาวร่วมกับพืชอื่นๆ พบว่าการปลูกหญ้าหวานร่วมกับกาแฟอะราบิกา และการปลูกหญ้าหวานร่วมกับพลับ หญ้าหวานมีการเจริญเติบโต แต่ปริมาณผลผลิตน้อยกว่าการปลูกหญ้าหวานที่ปลูกเชิงเดี่ยว ทั้งนี้หญ้าหวานและโกฐเชียงที่ปลูกแบบอินทรีย์ แม้จะมีต้นทุนที่น้อยกว่าการปลูกแบบใช้ปุ๋ยเคมี แต่พบว่ามีการเจริญเติบโตการให้ผลผลิต รวมทั้งปริมาณสารสำคัญที่น้อยกว่าการปลูกแบบใช้ปุ๋ยเคมี เมื่อศึกษาการแปรรูปด้วยการอบแห้งสัตฤาษี หญ้าหวานและโกฐเชียง เมื่อพิจารณาความชื้นที่คงเหลือ และปริมาณสารสำคัญหลังอบ พบว่าการอบที่ 60 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 8 ชั่วโมง สำหรับสัตฤาษีการอบที่อุณหภูมิ 55 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 2.5 ชั่วโมงสำหรับหญ้าหวาน และการอบที่ 65 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 2 ชั่วโมง สำหรับโกฐเชียง เป็นกรรมวิธีที่เหมาะสมในการลดความชื้นผลผลิต

URL Reference :

(ดาวน์โหลด: 18 ครั้ง)

ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 10-02-2568

แจ้งไฟล์หาย