คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพืชโดยการใช้ปุ๋ยชีวภาพ PGPR ร่วมกับปุ๋ยเคมีแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในพื้นที่ภาคกลาง

คำหลัก :
ผู้วิจัย : เครือวัลย์ บุญเงิน
ผู้ร่วมวิจัย : วารีรัตน์ สมประทุม, วัชรา สุวรรณ์อาศน์, อุกกฤษ ดวงแก้ว, วรากรณ์ เรือนแก้ว, ณพงษ์ วศยางกูล, ไชยา บุญเลิศ, จันทนา ใจจิตร, มณฑาทิพย์ อรุณวรากรณ์, อาภรณ์ ทองบุราณ และปรีชา กาเพ็ชร
หน่วยงาน :
ปี: 2563
ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม
จำนวนผู้อ่าน: 42 ครั้ง
บทคัดย่อ (Abstract)

          การผลิตพืชในเขตพื้นที่ภาคกลางและภาคตะวันตก พบว่า ในการผลิตพืชมีต้นทุนการผลิตสูงและดินเสื่อมสภาพดังนั้น จึงดําเนินการทดสอบ การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพืชตามคําแนะนำของกรมวิชาการเกษตรเปรียบเทียบกับวิธีการที่เกษตรกรปฏิบัติอยู่เดิม โดยมีการดําเนินโครงการดังนี้
          กิจกรรมที่ 1 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทู ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในพื้นที่ภาคกลาง
          การทดลองที่ 1.1 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทูร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดชัยนาท ดําเนินงานในแปลงเกษตรกรในพื้นที่ตําบลเที่ยงแท้ อําเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท เกษตรกร 10 รายๆ ละ 10 ไร่ ระหว่างเดือนตุลาคม 2562 - กันยายน 2563 ดําเนินงาน 2 กรรมวิธี ได้แก่ กรรมวิธีเกษตรกรและกรรมวิธีทดสอบ ผลการทดสอบพบว่า ในกรรมวิธีเกษตรกร ได้ผลผลิตเฉลี่ย 767 กก./ไร่ มีผลตอบแทนเฉลี่ย 2,885 บาท/ไร่ และในกรรมวิธีทดสอบได้ผลผลิตเฉลี่ย 872กก./ไร่ มีผลตอบแทนเฉลี่ย 3,924 บาท/ไร่ เมื่อวิเคราะห์ข้อมูลอัตราส่วนผลตอบแทนต่อการลงทุน (BCR) พบว่ากรรมวิธีเกษตรกรมีค่าเฉลี่ย BCR เท่ากับ 1.92 กรรมวิธีทดสอบมีค่าเฉลี่ย BCR เท่ากับ 2.35 ตามลําดับ จะเห็นได้ว่าทั้งกรรมวิธีเกษตรกรและกรรมวิธีทดสอบ สามารถทําการผลิตได้มีความเสี่ยงต่ำ เมื่อประเมินความพึงพอใจของเกษตรกร แปลงต้นแบบ การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทูร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวในพื้นที่จังหวัดชัยนาทของเกษตรกรที่เข้าร่วมทดสอบพบว่าเกษตรกรมีความพึงพอใจในระดับมาก เท่ากับ 72.31 เปอร์เซ็นต์
          การทดลองที่ 1.2 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทู ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดอ่างทอง ดําเนินการทดลองระหว่างตุลาคม 2562 - กันยายน 2563 โดยเริ่มจากการชี้แจงวัตถุประสงค์ของโครงการแก่เกษตรกรและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง และดําเนินการคัดเลือกพื้นที่เป้าหมาย ณ ต.วังน้ำเย็น อ.แสวงหา จ.อ่างทอง วันที่ 28 ตุลาคม 2562 และคัดเลือกเกษตรกรเข้าร่วมดําเนินการทดลอง โดยมีเกษตรกรสมัครเข้าร่วมการทดลอง 10 ราย พบว่าเทคโนโลยีของกรมวิชาการเกษตรที่ใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทู ร่วมกับการลดการใช้ปุ๋ยเคมีลงร้อยละ 25 จากค่าวิเคราะห์ดิน ให้ค่าเฉลี่ยต่อไร่ของผลผลิต 860 กิโลกรัม รายได้ 7,179 บาท และผลตอบแทน 4,087 บาท สูงกว่าเทคโนโลยีของเกษตรกรคิดเป็นร้อยละ 1.30 2.38 และ 31.16 ตามลําดับ สัดส่วนรายได้ต่อการลงทุน (BCR) 2.29 สูงกว่าเทคโนโลยีของเกษตรกร และต้นทุนเฉลี่ยลดลง 762 บาทต่อไร่

          กิจกรรมที่ 2 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพืชไร่แบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในพื้นที่ภาคกลาง
          การทดลองที่ 2.1 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโพดข้าวเหนียวแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดอ่างทอง ดําเนินการในแปลงเกษตรกรในพื้นที่อําเภอไชโย จังหวัดอ่างทอง เกษตรกร 10 รายๆ ละ 2 ไร่ รวมพื้นที่ 20 ไร่ ระหว่างเดือนตุลาคม 2562 - กันยายน 2563 ดําเนินการ 2 กรรมวิธี ได้แก่ กรรมวิธีทดสอบและกรรมวิธีเกษตรกร กรรมวิธีเกษตรปฏิบัติตามที่เกษตรกรปฏิบัติอยู่ส่วนกรรมวิธีทดสอบใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วันคลุกเมล็ดร่วมกับปุ๋ยเคมีโดยการลดการใช้ปุ๋ยเคมีลงร้อยละ 25 ของค่าวิเคราะห์ดิน (กรมวิชาการเกษตร, 2553) เก็บข้อมูลได้ 8 ราย อีก 2 ราย ไม่สามารถเก็บผลผลิตได้เนื่องจากเกิดภัยแล้งเกษตรกรไม่มีบ่อน้ำเสริมผลการทดสอบพบว่าเกษตรกรรายที่ 1 - 8 กรรมวิธีทดสอบ มีผลตอบแทน 12,831 12,975 12,098 11,486 15,395 14,797 16,436 14,360 บาท/ไร่ ตามลําดับ เฉลี่ย 13,797 บาท/ไร่ และกรรมวิธีเกษตรกรมีผลตอบแทน 12,340 11,931 11,336 11,112 14,405 14,012 15,570 13,552 บาท/ไร่ ตามลําดับ เฉลี่ย 13,032 บาท/ไร่ เมื่อวิเคราะห์สัดส่วนรายได้ต่อการลงทุน BCR กรรมวิธีทดสอบมีค่า BCR 3.47 กรรมวิธีเกษตรกรมีค่า BCR 3.2 กรรมวิธีทดสอบทําให้ผลผลิตเพิ่มขึ้น 0.79 เปอร์เซ็นต์ ลดต้นทุนการผลิต 3.97 เปอร์เซ็นต์ รายได้เพิ่มขึ้น 0.78 เปอร์เซ็นต์ ผลตอบแทนสุทธิเพิ่มขึ้น 2.85 เปอร์เซ็นต์ และจากการสอบถามระดับความพึงพอใจของเกษตรกรในการใช้ปุ๋ยชีวภาพเพื่อลดต้นทุนการผลิตและเพิ่มผลผลิตอยู่ในระดับความพึงพอใจมากทุกราย
          การทดลองที่ 2.2 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโพดข้าวเหนียวแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ดําเนินการทดลองระหว่างตุลาคม 2562 - กันยายน 2563 โดยเริ่มจากการชี้แจงวัตถุประสงค์ของโครงการแก่เกษตรกรและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง และดําเนินการคัดเลือกพื้นที่เป้าหมาย ณ ต.บ้านใหม่ อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา วันที่ 5 พฤศจิกายน 2562 และคัดเลือกเกษตรกรเข้าร่วมดําเนินการทดลอง โดยมีเกษตรกรสมัครเข้าร่วมการทดลอง 10 ราย ดําเนินการจัดทําแปลงต้นแบบเปรียบเทียบกับวิธีการของเกษตรกร พบว่าเทคโนโลยีของกรมวิชาการเกษตรที่ใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับการลดการใช้ปุ๋ยเคมีลงร้อยละ 25 จากค่าวิเคราะห์ดิน ให้ค่าเฉลี่ยต่อไร่ของผลผลิต 2,105 กิโลกรัม รายได้ 21,040 บาท และผลตอบแทน 15,533 บาท สูงกว่าเทคโนโลยีของเกษตรกรคิดเป็นร้อยละ 12.57 12.54 และ 21.83 ตามลําดับ สัดส่วนรายได้ต่อการลงทุน (BCR) 3.83 สูงกว่าเทคโนโลยีของเกษตรกร และต้นทุนเฉลี่ยลดลง 439 บาทต่อไร่
          การทดลองที่ 2.3 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโพดหวานแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดนครสวรรค์ ดําเนินการในพื้นที่เกษตรกรผู้ปลูกข้าวโพดหวาน หมู่ 8 ต. ช่องแค อ. ตาคลี จ.นครสวรรค์ เริ่มดําเนินการเดือนตุลาคม 2562 - กันยายน 2563 ได้ดําเนินงาน 3 กิจกรรม ได้แก่ 1) ฝึกอบรม หลักสูตรการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโพดหวาน จํานวน 30 ราย วันที่ 20 มีนาคม 2563 ณ ที่ทําการผู้ใหญ่บ้าน ม.8 ต.ช่องแค อ.ตาคลี จ.นครสวรรค์ พร้อมคัดเลือกเกษตรกรทําแปลงทดสอบ 2) การจัดทําแปลงต้นแบบในลักษณะทดสอบโดยการนําเทคโนโลยีปุ๋ยชีวภาพ พีจีพีอาร์-วันร่วมกับปุ๋ยเคมีตามค่าวิเคราะห์ดิน 75% เปรียบเทียบกับกรรมวิธีเกษตรกร จํานวน 10 ราย พบว่า แปลงต้นแบบมีผลผลิตฝักสดเพิ่มมากขึ้น 203 กิโลกรัมต่อไร่ คิดเป็นอัตราเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 10.54 ผลผลิตฝักสดปอกเปลือกเพิ่มขึ้น 201 กิโลกรัมต่อไร่ คิดเป็นอัตราเพิ่มขึ้นเป็น ร้อยละ 16.02 และสามารถลดต้นทุนการผลิตลงเฉลี่ย 336 บาทต่อไร่ คิดเป็นอัตราลดลงเป็นร้อยละ 6.51 ส่งผลให้มีรายได้สุทธิเพิ่มขึ้น 1,989.40 บาทต่อไร่ คิดเป็นอัตราเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 41.57 โดยกรรมวิธีทดสอบมีความคุ้มค่าต่อการลงทุนมากกว่ากรรมวิธีเกษตรกร 3) ได้ทําการสรุปผลการทดลองร่วมกับเกษตรกรจํานวน 20 รายวันที่ 27 กรกฏาคม 2563 ณ ที่ทําการผู้ใหญ่บ้าน ม.8 ต.ช่องแค อ.ตาคลี จ.นครสวรรค์จากการสรุปผลร่วมกับเกษตรกรพึงพอใจต่อเทคโนโลยีของกรมวิชาการเกษตร เกษตรกรคิดว่าการใช้เทคโนโลยีปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วันร่วมกับปุ๋ยเคมี 75% ตามค่าวิเคราะห์ดินสามารถลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต การผลิตข้าวโพดหวานได้
          การทดลองที่ 2.4 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์แบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดนครสวรรค์ ดําเนินการในเกษตรกรผู้ปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์แปลงใหญ่ หมู่ 4 , 5 ต.ศาลเจ้าไก่ต่อ อ.ลาดยาว จ.นครสวรรค์ จํานวนสมาชิก 583 ราย พื้นที่ปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ 7,968 ไร่ เพื่อให้เกษตรกรปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์สามารถลดต้นทุนและเพิ่มผลผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ได้ โดยดําเนินงาน 3 กิจกรรม ได้แก่ 1) การจัดการฝึกอบรม ดําเนินการจัดฝึกอบรมการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์หลักสูตร การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ จํานวน 30 ราย วันที่ 5 ตุลาคม 2562 ณ ที่ทําการผู้ใหญ่บ้าน หมู่ 5 ต.ศาลเจ้าไก่ต่อ อ.ลาดยาว จ.นครสวรรค์ 2) การจัดทําแปลงต้นแบบในลักษณะทดสอบโดยการนําเทคโนโลยีปุ๋ยชีวภาพ พีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับปุ๋ยเคมีตามค่าวิเคราะห์ดิน 75% เปรียบเทียบกับกรรมวิธีเกษตรกร จํานวน 10 ราย พบว่าแปลงต้นแบบทําให้ผลผลิตเมล็ดแห้ง (ความชื้นร้อยละ 14.5) เพิ่มมากขึ้น 201.66 กิโลกรัมต่อไร่ คิดเป็นอัตราเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 17.48 สามารถลดต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 335.80 บาทต่อไร่ คิดเป็นอัตราลดลงเป็นร้อยละ 6.7 ส่งผลให้มีรายได้สุทธิเพิ่มขึ้น 1,989.40 บาทต่อไร่ คิดเป็นอัตราเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 41.57 โดยกรรมวิธีทดสอบมีความคุ้มค่าต่อการลงทุนมากกว่ากรรมวิธีเกษตรกร 3) ได้ทําการสรุปผลการทดลองร่วมกับเกษตรกรจํานวน 20 ราย 27 กรกฎาคม 2563 จํานวน 40 ราย ณ ที่ทําการผู้ใหญ่บ้าน หมู่ 5 ต.ศาลเจ้าไก่ต่อ อ.ลาดยาว จ.นครสวรรค์ จากการสรุปผลร่วมกับเกษตรกรพึงพอใจต่อเทคโนโลยีของกรมวิชาการเกษตร เกษตรกรคิดว่าการใช้เทคโนโลยีปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-วัน ร่วมกับปุ๋ยเคมี 75 % ตามค่าวิเคราะห์ดินสามารถลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต การผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ได้
          การทดลองที่ 2.5 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทรี ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตอ้อยแบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดชัยนาท ดําเนินการในพื้นที่อําเภอหนองมะโมง จังหวัดชัยนาท เกษตรกรเข้าร่วมจํานวน 10 ราย รายละ 2 ไร่ รวมพื้นที่ 20 ไร่ ระหว่างเดือนตุลาคม 2562 - กันยายน 2563 ดําเนินการ 2 กรรมวิธีได้แก่ กรรมวิธีทดสอบใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทรีร่วมกับปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินและกรรมวิธีเกษตรกรใช้ปุ๋ยเคมีตามที่เคยปฏิบัติ ผลการทดสอบพบว่า ผลผลิตอ้อยเฉลี่ย กรรมวิธีทดสอบ มีผลผลิต 30.13 ตันต่อไร่ ให้ผลผลิตสูงกว่ากรรมวิธีเกษตรกรที่มีผลผลิต 23.29 ตันต่อไร่ หรือคิดเป็น 29.38% ส่วนต้นทุนผันแปร พบว่ากรรมวิธีทดสอบมีต้นทุนผันแปรเท่ากับ 21,105 บาทต่อไร่ สูงกว่ากรรมวิธีเกษตรกรที่มีต้นทุนผันแปรเท่ากับ 18,232 บาทต่อไร่ คิดเป็น 15.76% โดยที่รายได้ของกรรมวิธีทดสอบมีรายได้ 28,019 บาทต่อไร่ สูงกว่ากรรมวิธีเกษตรกรที่มีรายได้ 21,656 บาทต่อไร่ คิดเป็น 29.38% ส่งผลให้กรรมวิธีทดสอบมีผลตอบแทนเฉลี่ย 6,914 บาทต่อไร่ สูงกว่ากรรมวิธีของเกษตรกรที่มีผลตอบแทนเฉลี่ย 3,424 บาทต่อไร่ คิดเป็น 101.95%
          การทดลองที่ 2.6 การใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทรี ร่วมกับปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตมันสําปะหลัง แบบเกษตรกรมีส่วนร่วมในจังหวัดชัยนาท เริ่มทดสอบตุลาคม 2562 ถึงกันยายน 2563 ในพื้นที่เกษตรกร อําเภอวัดสิงห์ จังหวัดชัยนาท เกษตรกรเข้าร่วม 10 รายๆ ละ 2 ไร่ รวมพื้นที่ 20 ไร่ ดําเนินการ 2 กรรมวิธี คือ 1) กรรมวิธีเกษตรกรเปรียบเทียบกับ 2) กรรมวิธีทดสอบ โดยใช้ปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทรี ร่วมกับปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน (กรมวิชาการเกษตร, 2553) โดยการลดการใช้ปุ๋ยเคมีลงร้อยละ 25 ของค่าวิเคราะห์ดิน ผลทดลองพบว่า ผลผลิตเฉลี่ยของกรรมวิธีทดสอบ 2,634 กิโลกรัมต่อไร่ มากกว่ากรรมวิธีเกษตรกร 459 กิโลกรัม/ไร่ ผลตอบแทนเฉลี่ยของกรรมวิธีทดสอบ 2,781 บาท/ไร่ มากกว่ากรรมวิธีเกษตรกร 512 บาท/ไร่ กรรมวิธีทดสอบทําให้ผลผลิตเพิ่มขึ้น 21.11 เปอร์เซ็นต์ ผลตอบแทนสุทธิเพิ่มขึ้น 22.54 เปอร์เซ็นต์ เมื่อวิพิจารณาสัดส่วนรายได้ต่อการลงทุน (BCR) กรรมวิธีทดสอบมีค่า BCR 2.01 กรรมวิธีเกษตรกรมีค่า BCR 1.99 พบว่ากรรมวิธีทดสอบมีความคุ้มค่าต่อการลงทุนมากกว่ากรรมวิธีเกษตรกร
URL Reference :
(ดาวน์โหลด: 16 ครั้ง)
ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 17-02-2568
แจ้งไฟล์หาย