คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร

รายงานผลงานวิจัยและพัฒนา

ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศต่อจุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์เพื่อเพิ่มศักยภาพการผลิตพืชในพื้นที่ลุ่มน้ำปาย

คำหลัก : สภาวะโลกร้อน การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ชุมชนจุลินทรีย์ จุลินทรีย์ทางการเกษตร
ผู้วิจัย : มนต์ชัย มนัสสิลา
ผู้ร่วมวิจัย : จิตรา เกาะแก้ว,อำนาจ เอี่ยมวิจารณ์,กัลยกร โปร่งจันทึก,อมรรัตน์ ใจยะเสน,กนกอร บุญพา,บรรณพิชญ์ สัมฤทธิ์,กิตจเมธ แจ้งศิริกุล,นุชนารถ ตั้งจิตสมคิด,ภรณี สว่างศรี,รุ่งนภา พิทักษ์ตันสกุล,สุภาวดี ง้อเหรียญ,บุญเรือนรัตน์ เรืองวิเศษ,สุริยนต์ ดีดเหล็ก
หน่วยงาน : กองวิจัยพัฒนาปัจจัยการผลิตทางการเกษตร สำนักวิจัยพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรแม่ฮ่องสอน
ปี: 2563
ประเภทผลงาน: ผลงานวิจัยเรื่องเต็ม
จำนวนผู้อ่าน: 78 ครั้ง
บทคัดย่อ (Abstract)

          การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศอาจทำให้จุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์ทางการเกษตรบางชนิดไม่สามารถปรับตัวได้ ทำให้เกิดแรงกดดันในการเคลื่อนย้ายเพื่อหาที่อยู่อาศัยใหม่ที่เหมาะสม การศึกษาชนิดและปริมาณประชากรจุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์ทางการเกษตรในระบบนิเวศน์ของพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ รวมทั้งการค้นหา และคัดเลือกจุลินทรีย์ดินที่มีศักยภาพในการผลิตเอ็นไซม์ที่มีประโยชน์ทางการเกษตรและจุลินทรีย์ดินที่ส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช รวมถึงนีมาโทดอิสระที่เป็นตัวบ่งชี้สภาพของระบบนิเวศเกษตร เพื่อเป็นแนวทางในการเลือกใช้ประโยชน์จากจุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์ทางการเกษตรในการเพิ่มผลผลิตพืช
          กิจกรรมที่ 1 การศึกษาชีววิทยาและนิเวศวิทยาของจุลินทรีย์ดินในพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย จำนวนประชากรและชนิดของแบคทีเรียจากพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย ปี 2560 มีจำนวนชนิดของแบคทีเรียที่พบในพื้นที่เกษตรปลายน้ำ จำนวน 1,852 ชนิด ป่าปลายน้ำ จำนวน 2,567 ชนิด เกษตรต้นน้ำ จำนวน 1,838 ชนิด และป่าต้นน้ำ จำนวน 2,511 ชนิด ปี 2561 ปริมาณแบคทีเรียที่พบในพื้นที่เกษตรปลายน้ำ 928 ชนิด ป่าปลายน้ำ 987 ชนิด เกษตรต้นน้ำ 941 ชนิด และป่าต้นน้ำ 955 ชนิด ปี 2562 ปริมาณแบคทีเรียที่พบในพื้นที่ เกษตรต้นน้ำ 806 ชนิด ป่าต้นน้ำ 1,199 ชนิด เกษตรปลายน้ำ 955 ชนิด และป่าปลายน้ำ 1,163 ชนิด ซึ่งจำนวนประชากรแบคทีเรียที่พบในแต่ละพื้นที่มีความแตกต่างกันตามสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดิน นอกจากนี้ปริมาณแบคทีเรียที่พบขึ้นอยู่กับอยู่กับฤดูกาล แต่จำนวนประชากรแบคทีเรียขึ้นอยู่กับลักษณะการใช้ประโยชน์ที่ดิน ชุมชนของเชื้อราที่เป็นผลมาจากสภาพภูมิอากาศหรือการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินของพื้นที่ต้นน้ำและปลายน้ำ พบว่าสามารถจำแนก phylotype เชื้อราที่สำคัญได้ 5 ไฟลัม เรียงตามลำดับ ดังนี้ Ascomycota, Basidiomycota, Chytridiomycota, Glomeromycota และ Zygomycota ซึ่งพบในทุกพื้นที่ทั้งในดินป่าและดินในแปลงเกษตร กลุ่มเชื้อราในดินที่พบมากที่สุด คือ วงศ์ Nectriaceae และมีรา Fusarium เป็นราชนิดเด่นที่ตรวจพบได้มากในการศึกษาครั้งนี้ชุมชนของเชื้อราส่วนใหญ่จัดอยู่ในไฟลัม Ascomycota และ Basidiomycota แต่มีปริมาณที่แตกต่างกัน ความหลากหลายภายในพื้นที่หรือระบบนิเวศเฉพาะซึ่งโดยปกติจะแสดงด้วยจำนวนของสิ่งมีชีวิต เช่น ความอุดมสมบูรณ์ของชนิดพันธุ์ (Alpha diversity) ในระบบนิเวศนั้นจะลดลงตามระยะทางจากต้นน้ำและปลายน้ำซึ่งจะมีความสัมพันธ์เชิงบวกกับความหลากหลายของเชื้อรา ความหลากหลายของแอคติโนแบคทีเรีย ตลอดระยะเวลา 3 ปี (2560 - 2562) มี 92 สกุลที่เป็น Actinobacteria ความหลากหลายของแอคติโนแบคทีเรียสูงที่สุดในพื้นที่ต้นน้ำโดยเฉพาะในดินเกษตร class เด่นที่พบมีความอุดมสมบูรณ์สูงและพบได้บ่อยในทุกๆ พื้นที่ ได้แก่ class Actinobacteria และ Thermoleophilia ใน class Actinobacteria order Streptomycetales เป็น order ที่มีความอุดมสมบูรณ์มากที่สุด และ family Streptomycetaceae เป็น family ที่มีความอุดมสมบูรณ์ที่สุดของ order นี้ สกุลเด่นที่พบมาก ได้แก่ Streptomyces
          กิจกรรมที่ 2 การศึกษาศักยภาพของจุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์ทางการเกษตรในพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย การศึกษาศักยภาพของไรโซเบียมที่แยกได้จากพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย โดยคัดเลือกไรโซเบียม 30 สายพันธุ์ พบไรโซเบียมที่เหมาะสมและมีประสิทธิภาพในการตรึงไนโตรเจนให้กับถั่วเหลืองสูงที่สุด 3 สายพันธุ์ ได้แก่ DASA32019 DASA32025 และ DASA32116 เมื่อนำเชื้อผสม 3 สายพันธุ์มาใช้ร่วมกัน พบว่าให้ผลผลิตที่ดีกว่าปุ๋ยชีวภาพสำหรับถั่วเหลืองที่ผลิตโดยกรมวิชาการเกษตรการศึกษาศักยภาพของแบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช สามารถแยกเชื้อบริสุทธิ์จากดินที่สามารถเจริญเติบโตบนอาหารวุ้นแข็งได้ จำนวน 33 ไอโซเลท และจำแนกด้วยเทคนิคมัลดิทอฟ (MALDI-TOF) ได้ 2 สกุล คือ Azospirillum และ Azotobacter เชื้อสกุล Azotobacter มีความสามารถในการตรึงไนโตรเจนสูงว่าเชื้อสกุล Azospirillum แต่มีความสามารถในการผลิต IAA ได้ต่้ากว่า เมื่อนำ Azospirillum 5 สายพันธุ์ และ Azotobacter 4 สายพันธุ์ มาศึกษาการส่งเสริมการเจริญเติบโตของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พันธุ์ 999 ข้าวไร่พันธุ์พื้นเมือง และกระเทียมพันธุ์พื้นเมือง พบว่าแบคทีเรียไอโซเลท AP1 มีความสามารถในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชทดสอบทั้ง 3 ชนิดสูงที่สุด รองลงมา คือ แบคทีเรียไอโซเลท AT1 ความหลากหลายและประสิทธิภาพของราดินด้วยวิธีการแยก ได้แก่ soil dilution plate, soil plate, alcohol treatment และ heat treatment บนอาหาร Glucose Ammonium Nitrate Agar (GAN) พบราดินทั้งหมด 350 สายพันธุ์ จำแนกได้เป็น 18 สกุล 20 ชนิด ได้แก่ Zygomycota 4 สกุล (Absidia, Gongronella, Mucor และ Rhizopus) Ascomycota 13 สกุล ( Aspergillus, Eupenicillium, Eurotium, Fusarium, Hamigera, Myrothecium, Neosartorya, Paecilomyces, Penicillium, Talaromyces, Trichoderma, Verticillium และXylaria) Basidiomycota 1 สกุล (Sclerotium ทดสอบประสิทธิภาพการสร้างเอนไซม์ ความสามารถในการย่อยสลายฟอสเฟต การสร้างสารเร่งการเจริญเติบโต พบราดิน จำนวน 24 สายพันธุ์ สร้างเอนไซม์เซลลูเลสได้ ราดิน 10 สายพันธุ์ สามารถย่อยสลายฟอสเฟตได้ ราดิน 53 สายพันธุ์ มีความสามารถในการสร้างสาร siderophore และพบราดินจำนวน 91 สายพันธุ์ มีความสามารถในการสร้าง Indole acetic acid (IAA) ทดสอบความสามารถในการยับยั้งการเจริญของราสาเหตุโรคพืช 4 ชนิด พบว่ามีราดิน 15 สายพันธุ์ ที่สามารถยับยั้งการเจริญของรา Rhizoctonia solani ราดิน 11 สายพันธุ์ ที่สามารถยับยั้งการเจริญของรา Sclerotium rolfsii ราดิน 15 สายพันธุ์ ที่สามารถยับยั้งการเจริญของรา Fusarium oxysporum และราดิน 24 สายพันธุ์ ที่สามารถยับยั้งการเจริญของรา Colletotrichum gloeosporioides ศักยภาพของแอคติโนมัยสีทที่แยกได้จากดินพื้นที่ลุ่มน้ำปาย จ.แม่ฮ่องสอน โดยการทดสอบคุณสมบัติในการส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช ได้แก่ การทดสอบการสร้าง siderophore การทดสอบความสามารถในการละลายฟอสเฟต และการทดสอบการสร้างกรดอินโดลอะซีติก (IAA) พบว่า Streptomyces sp. WF 4-1 มีความสามารถในการสร้าง siderophore สูงที่สุด Streptomyces sp. WF 10-1 มีความสามารถในการละลายฟอสเฟตสูงที่สุด มีการสร้างกรดอินโดลอะซีติกมีจำนวนทั้งหมด 42 32 และ 29 ไอโซเลท ตามลำดับ ความเป็นปฏิปักษ์กับเชื้อสาเหตุโรคพืช พบว่า Streptomyces sp. WF 4-1 มีประสิทธิภาพในการยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียก่อโรคพืช Erwinia carotovora pv. carotovora, Ralstonia solanacearum, Xanthomonas axonopodis pv. glycines และ X. oryzae pv. oryzae ได้ดีที่สุด ส่วน Streptomyces sp. WA 20-3 มีประสิทธิภาพในการยับยั้งแบคทีเรียก่อโรคพืช X. campestris pv. campestris ได้ดีที่สุด ทดสอบการยับยั้งการเจริญของเชื้อราก่อโรคพืช ได้แก่ Colletotrichum sp., Fusarium sp., Phytophthora palmivora, Rhizoctonia solani, Rhizoctonia sp. และ Sclerotium rolfsii พบว่า Streptomyces sp. RF 23-1 มีประสิทธิภาพในการยับยั้งเชื้อราก่อโรคทดสอบได้ทุกชนิด การคัดเลือกแอคติโนมัยสีทที่มีสมบัติไม่เป็นเชื้อปฏิปักษ์ (non-antagonistic) ต่อไรโซเบียม พบว่า Streptomyces sp. WF 3-1, WF 4-1, WF 10-1, RF 12-4 และ RF 23-1 ไม่เป็นปฏิปักษ์ต่อเชื้อไรโซเบียม 3 ชนิด คือ Bradyrhizobium japonicum DASA 02006, B. liaoningense DASA 03018 และ B. daqingense DASA 03084 การทดลองในระดับโรงเรือนพบว่า ต้นกล้าถั่วเขียวมีอาการเน่าตายเมื่อได้รับการปลูกเชื้อราก่อโรคพืช S. rolfsii แม้จะปลูกเชื้อแอคติโนมัยสีท Streptomyces sp. WF 4-1 ร่วมด้วย ส่วนต้นกล้าที่มีการปลูกเชื้อ Streptomyces sp. RF 12-4 มีการเกิดโรคปานกลางในระดับ 2 ส่วนการปลูกเชื้อแบคทีเรียสาเหตุโรคพืช E. carotovora pv. carotovora ทำให้ต้นกล้าถั่วเขียวเกิดโรคเล็กน้อยในระดับ 1 การศึกษาประชากรนีมาโทดในพื้นที่ต้นน้ำและปลายน้ำลุ่มน้ำปาย จ.แม่ฮ่องสอน โดยใช้เทคนิค Whitehead tray ในการแยกนีมาโทดออกจากตัวอย่างดิน สามารถแยกได้นีมาโทดแบ่งเป็น 4 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่กินแบคทีเรีย จำแนกได้เป็นสกุล Dolichorhabditis และ Rhabditis กลุ่มกินเชื้อราจำแนกเป็นสกุล Aphelenchus กลุ่มที่เป็น Predator จำแนกเป็นสกุล Mononchus และกลุ่มศัตรูพืชจำแนกเป็นสกุล Helicotylenchus, Hoplolaimus, Paratylenchus และ Rotylenchuslus กลุ่มที่พบจำนวนประชากรนีมาโทดมากที่สุดในตัวอย่างดินต้นน้ำคือ กลุ่มกินแบคทีเรีย รองลงมา คือ กลุ่มกินเชื้อรา เท่ากับ 132 และ 98 ตัวต่อดิน 500 กรัม ในช่วงเดือนพฤศจิกายน และในช่วงดังกล่าวเป็นช่วงที่พบประชากรนีมาโทดมากที่สุดรวมเท่ากับ 334 ตัวต่อดิน 500 กรัม และพบน้อยที่สุดในช่วงเดือนมีนาคม เท่ากับ 180 ตัวต่อดิน 500 กรัม การคัดเลือกจุลินทรีย์ผลิตเอนไซม์เซลลูเลส และไคติเนส จากดินบริเวณลุ่มน้ำปาย สามารถคัดเลือกได้เชื้อ Bacillus velezensis ไอโซเลท 2CMC-1.1 ซึ่งมีประสิทธิภาพในการผลิตเอนไซม์เซลลูเลส และ Paenibacillus xylanilyticus ไอโซเลท 1Ch 2.4 ซึ่งสามารถผลิตเอ็นไซม์ไคติเนสได้ดี
          กิจกรรมที่ 3 การใช้ประโยชน์จากจุลินทรีย์ดินเพื่อเพิ่มศักยภาพในการผลิตพืชในพื้นที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย การใช้เชื้อไรโซเบียมที่แยกจากพื้นที่ลุ่มน้ำปายเพื่อพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ปุ๋ยชีวภาพในการเพิ่มผลผลิตถั่วเหลืองจำนวนปมของถั่วเหลืองตาแดงที่ปลูกในช่วงฤดูฝนทั้งสองปีไม่มีความแตกต่างทางสถิติ น้ำหนักแห้งปมน้ำหนักสดราก น้ำหนักแห้งราก น้ำหนักสดต้น น้ำหนักแห้งต้น และค่าการตรึงไนโตรเจน ทั้ง 2 ปี ไม่มีความแตกต่างทางสถิติ ความสูงของต้นระยะเก็บเกี่ยว จำนวนฝักต่อต้น น้ำหนัก 100 เมล็ด น้ำหนักผลผลิตในพื้นที่เก็บเกี่ยวและน้ำหนักผลผลิตต่อไร่ ของการทดลองทั้ง 2 ปี ไม่มีความแตกต่างทางสถิติจำนวนเมล็ดต่อต้นในปีที่ 1 ไม่มีความแตกต่างทางสถิติ ในขณะที่จำนวนเมล็ดต่อต้นในปีที่ 2 พบว่าจำนวนเมล็ดต่อต้นของกรรมวิธีที่ใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 3-3-0 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่ และกรรมวิธีที่ใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 3-3-0 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่ ร่วมกับไรโซเบียม มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยกรรมวิธีที่มีการใส่ปุ๋ยเคมีอัตรา 3-3-0 กิโลกรัม NP2O5-K2O ต่อไร่ ร่วมกับไรโซเบียมมีจำนวนเมล็ดต่อต้นมากที่สุดเท่ากับ 124 เมล็ดต่อต้น กระบวนการการใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในการเพิ่มผลผลิตข้าวในพื้นที่ชุมชนที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ระหว่างปี พ.ศ. 2562 – 2563 โดยใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชสองสกุลที่แยกได้จากพื้นที่บริเวณลุ่มน้ำปาย คือ Azospirillum sp. ไอโซเลท AP1 และ Azotobacter sp. ไอโซเลท AT1 เปรียบเทียบกับแบคทีเรียอ้างอิง Azospirillum brasilense ไอโซเลท DASF04005 ที่ใช้ในการผลิตปุ๋ยชีวภาพพีจีพีอาร์-ทูสำหรับข้าวของกรมวิชาการเกษตร ดำเนินการศึกษาในพื้นที่ต้นน้ำ (อำเภอปาย) และปลายน้ำ (อำเภอเมือง) จังหวัดแม่ฮ่องสอน ผลการทดลอง พบว่า การใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชทั้งสองสกุลที่แยกได้จากพื้นที่บริเวณลุ่มน้ำปาย (AP1 และ AT1) ในการปลูกข้าวไร่พันธุ์พื้นเมืองให้ผลไม่แตกต่างกันและไม่แตกต่างกับแบคทีเรียอ้างอิงของกรมวิชาการเกษตร (DASF04005) นอกจากนี้ยังพบว่าการใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชทั้งสองสกุล คือ Azospirillum sp. และ Azotobacter sp. ร่วมกับการใส่ปุ๋ยเคมีอัตราแนะนำตามค่าวิเคราะห์ดินสามารถช่วยเพิ่มผลผลิตของข้าวไร่พันธุ์พื้นเมืองได้กระบวนการในการใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในการเพิ่มผลผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ในพื้นที่ชุมชนที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศบริเวณลุ่มน้ำปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ผลการทดลองพบว่า การใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตทั้งสองสกุล คือ Azospirillum sp. และ Azotobacter sp. ที่แยกได้จากพื้นที่บริเวณลุ่มน้ำปายในการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พันธุ์ NH-146 ให้ผลไม่แตกต่างกัน และยังพบว่าการใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตทั้งสองสกุลร่วมกับการใส่ปุ๋ยเคมีสามารถช่วยเพิ่มผลผลิตและคุณภาพผลผลิตของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พันธุ์ NH-146 ได้ ผลของการใช้เชื้อแบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืชในการผลิตกระเทียมในลุ่มน้ำปาย ผลการศึกษาการพบว่ากระเทียมให้ผลผลิตระหว่าง 1,499 – 3,076 กิโลกรัมต่อไร่ กรรมวิธีที่ 2 ใส่ปุ๋ยเคมี 10-5-5 กิโลกรัม N-P2O5-K2O ต่อไร่ ให้ผลผลิตสูงสุดที่ 3,076 กิโลกรัมต่อไร่ ในพื้นที่ปลายน้ำ การสะสมธาตุอาหาร ในราก หัว และใบ ของกระเทียมจากแปลงทดลองต้นน้ำปาย พบว่าการสะสมไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียมในราก ไม่แตกต่างกันทางสถิติ ในหัวการสะสมฟอสฟอรัสไม่แตกต่างกันทางสถิติ แต่การสะสมไนโตรเจน และโพแทสเซียมแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ กรรมวิธีที่ 4 ใส่แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช Azotobacter sp. AT9 มีการสะสมไนโตรเจน และโพแทสเซียมมากที่สุดที่ 1.63 เปอร์เซ็นต์ และ 1.29 เปอร์เซ็นต์ ตามลำดับ ในใบการสะสมโพแทสเซียม ไม่แตกต่างกันทางสถิติกรรมวิธีที่ 4 ใส่แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช Azotobacter sp. AT9 มีการสะสมไนโตรเจน และฟอสฟอรัสมากที่สุดที่ 0.91 เปอร์เซ็นต์ และ 2.0 เปอร์เซ็นต์แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ การสะสมธาตุอาหาร ในราก หัว และใบของกระเทียมจากแปลงทดลองปลายน้ำปาย พบว่าการสะสมฟอสฟอรัส และโพแทสเซียมในราก ไม่แตกต่างกันทางสถิติ ในหัวการสะสมฟอสฟอรัสและโพแทสเซียมไม่แตกต่างกันทางสถิติแต่การสะสมไนโตรเจนพบว่า กรรมวิธีที่ 4 ใส่แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช Azotobacter sp. AT9 สะสมไนโตรเจนมากที่สุดที่ 2.41 เปอร์เซ็นต์ แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ในใบการสะสมโพแทสเซียมไม่แตกต่างกันทางสถิติ แต่การสะสมไนโตรเจน ในกรรมวิธีที่ 5 ใส่แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช Azospirillum sp. AP1 มากที่สุดที่ 0.94 เปอร์เซ็นต์แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ การสะสมฟอสฟอรัสในกรรมวิธีที่ 4 ใส่แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตของพืช Azotobacter sp. AT9 มากที่สุดที่ 1.6% แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ จากผลการทดลองการใช้แบคทีเรียส่งเสริมการเจริญเติบโตแต่ละชนิดในการปลูกกระเทียมให้ผลผลิตไม่แตกต่างกันและให้ผลผลิตกระเทียมใกล้เคียงกับการใช้ปุ๋ยเคมี
URL Reference :
(ดาวน์โหลด: 37 ครั้ง)
ปรับปรุงข้อมูลเมื่อวันที่ 26-02-2568
แจ้งไฟล์หาย